Những điều cần chú ý khi chăm sóc trẻ sơ sinh sau xuất viện

Trong  thời gian nằm viện trẻ đã bị nhiều tác động như tiếng ồn, ánh sáng và các thủ thuật y tế như: Lấy máu, tiêm thuốc, truyền dịch và uống thuốc… bên cạnh đó trẻ còn bị thiếu sự âu yếm của bà mẹ và gia đình. Một số trẻ do bệnh lý cần phải nhịn ăn hoặc ăn bằng ống thông dạ dày… Khi trẻ được ra viện trẻ cần có sự chăm sóc đặc biệt để phục hồi lại sức khoẻ và bắt kịp sự tăng trưởng theo lứa tuổi. Vì vậy, các bà mẹ cần có kiến thức và kỹ năng để chăm sóc trẻ sơ sinh sau xuất viện đúng cách.

1. Theo dõi hô hấp

Theo dõi sát nhịp thở, màu sắc da, kiểu thở của trẻ

• Trẻ sơ sinh có nhịp thở bình thường 40-60 l/phút, trẻ thở đều, nếu thấy trẻ thở nhanh hơn 60l/p hoặc thở chậm hơn 40l/phút, hoặc thở không đều, khò khè hoặc co kéo lồng ngực là bất thường.
• Cấu tạo đường thở của trẻ sơ sinh rất mềm và khí quản hẹp nên chú ý đến tư thế bế và đặt trẻ nằm sao cho đường thở không bị gập hoặc ngửa quá. Kê gối dưới vai, giữ cổ trẻ ở tư thế trung gian, đánh giá tư thế tốt bằng nhịp thở  nhẹ nhàng, đều đặn, trẻ ngủ yên giấc,
• Trẻ đẻ non thường có cơn ngừng thở ngắn <15s, khi đó cần kích thích để trẻ thở, nên dùng phương pháp da kề da để phòng và chống cơn ngừng thở. Nếu cơn ngừng thở >15 s, trẻ tím tái, hoặc cơn ngừng thở ngắn nhưng liên tục, cần kích thích cho trẻ thở, đưa trẻ đến khám tại  cơ sở y tế .
• Quan sát màu sắc da của trẻ: Bình thường da trẻ hồng, môi và đầu chi hồng. Nếu thấy da trẻ tái, nhợt hoặc tím cần đưa trẻ đến cơ sở y tế.
• Nếu trẻ bị ngạt mũi, hắt hơi, chảy nước mũi cần nhỏ mũi cho trẻ nhiều lần trong ngày bằng nước muối sinh lý ấm. Nếu  trẻ ho nhiều, thở khò khè cần đưa trẻ đi khám.

2. Nuôi dưỡng

• – Ngoài chăm sóc sẻ sơ sinh sau khi sinh thì trong thời gian mang thai mẹ cũng cần đuợc ăn uống đầy đủ để tránh tình trạng suy dinh dưỡng bào thai và chuẩn bị có đủ sữa cho trẻ ngay từ những ngày đầu tiên.
• – Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất đối với trẻ nhỏ vì có đủ chất dinh dưỡng cần cho trẻ phát triển thể chất và trí tuệ. Nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 4 – 6 tháng đầu, sau đó trẻ sẽ ăn dặm thêm các thức ăn khác.
• – Nếu mẹ thiếu sữa nuôi con, truớc khi quyết định cho trẻ bú thêm sữa bột, nên hỏi ý kiến của nhân viên y tế.

3. Theo dõi thân nhiệt

• Nhiệt độ bình thường của trẻ: 36,5°C – 37,2°C (nhiệt độ cặp nách). Trẻ sơ sinh có thể bị hạ thân nhiệt cả khi vào mùa hè, từ đó trẻ dễ bị viêm phổi, do vậy cần cho trẻ nằm phòng thoáng, nhiệt độ phòng 28-30⁰C (>25⁰C), đủ ánh sáng. Không quấn trẻ quá kỹ dễ làm trẻ sốt, viêm da, viêm phổi …
• Nếu nhiệt độ >37,5⁰: cho trẻ  nằm phòng thoáng, nới lỏng quần áo, dùng khăn ấm chườm cho trẻ ở trán, nách, bẹn. Theo dõi sát nhiệt độ của trẻ. Nếu >38,5⁰C đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất, dùng thuốc hạ sốt cho trẻ.
• Nếu nhiệt độ <36⁰C: ủ ấm tích cực cho trẻ bằng chăn hoặc bằng phương pháp da kề da.

4. Vàng da sơ sinh

Nếu trẻ bị vàng da bệnh lý sẽ để lại di chứng chậm phát triển trí tuệ sau này, Khi có một trong các triệu chứng sau đây, cần đưa bé đi khám chuyên khoa càng sớm càng tốt:

• Vàng da xuất hiện sớm trước 24 giờ sau khi sanh.
• Vàng da tăng nhanh, vàng da lan đến vùng bụng dưới, vùng đùi.
• Vàng da kéo dài quá 10 ngày ở trẻ đủ tháng và quá 14 ngày ở trẻ non tháng.
• Vàng da có kèm các triệu chứng bất thường khác: trẻ bú yếu đi, ngủ nhiều, lừ đừ, ói ọc hoặc quấy khóc bức rứt hoặc trẻ có vẻ “không được khỏe”.

5. Chăm sóc rốn

Nhiễm trùng rốn là bệnh rất nguy hiểm cho tính mạng của trẻ, vì vậy phải chăm sóc rốn mỗi ngày và mỗi khi rốn bị ướt theo quy trình sau:

• Rửa tay sạch bằng xà bông, sát trùng lại bằng cồn 900.
• Tháo bỏ gạc cũ bao ở rốn trẻ.
• Lau rốn bằng gòn vô khuẩn và nước chín, lau khô lại từ chân rốn lên cuống rốn.
• Quấn tả dưới rốn.

Cần đem bé đến khám chuyên khoa khi có một trong các triệu chứng sau:

• Rốn có mùi hôi hoặc rỉ nước vàng hoặc rỉ máu.
• Rốn có chồi thịt, rỉ nước.
• Da quanh rốn sưng tấy đỏ.
• Rốn chậm rụng sau 3 tuần.

6. Vệ sinh miệng cho bé

Chăm sóc trẻ sơ sinh cần chú ý vệ sinh miệng cho bé. Khi trong miệng và lưỡi bé có các chấm trắng rải rác đó là đẹn miệng. Đẹn thường do nấm Canida Albicans gây ra. Có thể dùng một số thuốc để rơ miệng cho trẻ khi có đẹn miệng, mỗi ngày rơ miệng 1 – 2 lần đến khi miệng sạch đẹn:

• Daktarin (oral gel).
• Candid (mouth gel).
• Nystatin dạng gói bột.
• Glycerine Boraté 20%.
• Natri bicarbonate 5%.

7. Các theo dõi khác

Các theo dõi khác:

• Tiêm chủng đúng lịch.
• Theo dõi sự phát triển về tinh thần, vận động của trẻ theo đúng lứa tuổi.
• Tái khám theo hẹn của bác sỹ (Khám mắt cho trẻ đẻ non có cân nặng lúc sinh dưới 2000g khi trẻ được 4 tuần tuổi, trẻ bị bệnh tim mạch…).
• Trẻ sơ sinh nên được khám sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế( 1 tháng, 6 tháng, 12 tháng, 18 tháng, 24 tháng…)

Nếu thấy trẻ có một trong các dấu hiệu nguy hiểm sau đây cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được cấp cứu:

• Bú ít hoặc bỏ bú.
• Co giật hoặc co cứng.
• Ngủ li bì khó đánh thức.
• Thở rít khi nằm yên, thở khò khè.
• Sốt cao hoặc hạ thân nhiệt.
• Chảy máu bất cứ chỗ nào.
• Vàng da đậm hoặc vàng da sớm (24 giờ tuổi).
• Nôn liên tục, bụng chướng.

Trên đây là một số lưu ý về cách chăm sóc trẻ sơ sinh sau khi bé được ra viện. Các bậc phụ huynh nên tìm hiểu kỹ càng các kỹ năng cần thiết và cách xử lý tình huống để bé luôn được khỏe mạnh. Các mẹ cần ăn uống khoa học, đủ dinh dưỡng để có nguồn sữa dồi dào, chất lượng cho bé. Chúc gia đình và bé luôn khỏe mạnh.